https://otsimo.com/wp-content/uploads/2017/03/Otsimo-Blog-10-March.jpg
13 Ekim 2021

Hedef Davranış Nedir?

Problem davranışlar, çocukların gelişim sürecinde ciddi bir engeldir. Sürekli olarak tekrarlanan sorunlu davranışlar öğrenmeyi, sosyal beceri geliştirmeyi engellediği gibi, çocukların yeteneklerini kullanmalarının ve yeni yetenekler edinmelerinin de önüne geçer. Ayrıca kendilerine ve çevrelerine zarar vermelerine, çevreleri için rahatsız edici olmalarına sebep olduklarını da söylemek gerekir. Sorunlu davranışların ortaya çıkmasının birçok sebebi olabilir. Aile ortamından kaynaklanan sorunlar, okul ortamının fiziksel ve kültürel özellikleri, kitle iletişim araçlarının etkileri gibi birçok sebep bu tür davranışların oluşmasında rol oynayabilmektedir. Eğer hiperaktivite, bipolar bozukluk gibi bir sorun söz konusuysa uzman yardımı alınmalıdır. Ancak diğer durumlarda bu davranışları değiştirmek ve azaltmak öğretmenlerin inisiyatifindedir.

Sorunlu davranışların değiştiştirilmesi, azaltılması ve yerlerine yenilerinin koyulması için ilk olarak hedef davranış belirlemek gerekir. Olumlu ve olumsuz davranışlar hedef olarak belirlenir. Burada amaç davranış biçimini analiz ederek çocuğu olumsuz davranışlardan uzaklaştırmak, onun yerine olumlu davranış biçimleri edinmesine yardımcı olmaktır. Davranış seçimi için gerekli veriler uygulamalı davranış analizi ile toplanabilir.

Uygulamalı Davranış Analizi

ABA (Applied Behavoir Analysis) olarak da bilinen Uygulamalı Davranış Analizi, davranışların gözlemlenmesinde ve davranış biçimlerine yönelik eylemlerde en sık uygulanan yöntemdir. Bu yöntemin esası kişinin gözlemlenerek davranışları hakkında veri toplanmasıdır. Bu veriler sorunlu davranışları değiştirmek için analiz edilir ve kullanılır. Program öncelikle davranışları gözlemler, daha sonra sorunlu davranışların yerine olumlularını yerleştirmeye çalışır ve olumlu eylemlerin kalıcı olmasını sağlar. Uygulamalı Davranış Analizi, belli aşamalar ile gerçekleştirilen bir programdır.

  • Gözlem: Bu süreçte kişinin göstermiş olduğu davranışlar gözlemlenir ve veri toplanır. Bu veriler davranışı değiştirmek için kullanılacaktır. Gözlem, anektot kaydı, olay sıklık kaydı, süre kaydı gibi veriler ile birlikte kaydedilir. Belli periyotlarda tekrarlanan sorunlu davranışlar belirlenir. Bunların sebepleri araştırılır ve hedef davranış belirleme aşamasına geçilir.
  • Davranışsal Amacın Tanımlanması: Bu aşamada olumsuz davranışların yerine kazandırılmak istenen hedef davranışlar belirlenir. Hedef davranış biçiminin “yorumlanabilir” olmaması son derece önemlidir. Öğretmen burada öznel yargılarla oluşturulmuş bir davranış biçimi değil, gözlemlenebilen, somut verilerle ölçülebilen bir pratik kazandırmaya çalışmalıdır. Örneğin öğrenci herhangi bir dersinin ödevlerini düzenli olarak ihmal ediyorsa, kazandırılmak istenen davranış bu ödevlerin sürekli olarak yapılması olmalıdır.
  • Program Hazırlama ve Uygulama: Belirlenmiş olan hedef davranış uygulanması bu sürece denk gelmektedir. Bu aşamada öncelikle çocuğun yeni davranış biçimini edinmesi için bir program çıkarılır. Sorunlu davranışlar sergileyen çocuk bu programa olumlu uyaranlar ile teşvik edilir. İlk aşamada edinilen veriler gözden geçirilir ve çocukta problemli davranışlara sebep olan etken ve uyaranlardan arındırılmış bir ortam seçilir. Daha sonra yeni davranışın kazanılması için program hazırlanır ve uygulanır. Bu süreçte pekiştireçler, yardım, ipuçları, ödül-ceza sistemi kullanılır.

Hedef Davranış Uygulamasında Nelere Dikkat Edilmelidir?

Hedef davranış özelliklerinin doğru seçilmesi son derece önemlidir. Belirtildiği gibi öğretmenin nesnellikten uzak, duygusal güdülenmeden kaynaklanan bir hedef belirlemesi programın kötü etkilenmesine sebep olacaktır. Söz konusu hedef öğrencinin olumsuz davranışını değiştirmeye yönelik, somut, anlaşılabilir ve ölçülebilir bir pratik olmalıdır. Dolayısıyla Uygulamalı Davranış Analizi’nin gözlem aşaması iyi yürütülmelidir.

Pekiştirme ve davranış kazandırma aşamasına da dikkat edilmelidir. Öğretmen, öğrenciyi psikolojik ve fiziksel olarak motive etmelidir. Ceza hiçbir zaman öğrenci üzerinde korku yaratacak ölçüde olmamalıdır. Öğrenci olumlu davranış gösterdiğinde hoşuna giden bir uyaran verilebilir ve gelişme göstermediğinde bu uyarandan mahrum bırakılabilir. Bunun ötesinde bir cezalandırma sistemi öğrencinin kötü etkilenmesine sebep olacaktır.

Kaynaklar

iconCheck

Bu makale Otsimo Editör Ekibi tarafından hazırlanmıştır.

iconChevron
Daha Fazla iconChevron

Sertifikalı özel eğitim uygulaması

İçimdeki Hazine'yi hemen iOS veya Android cihazlarınız için edinin.

app storegoogle play

Bu Yazı Tıbbi Tavsiye Vermez. Detaylar

iconLike
0 Beğeni